Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

50+ Contoh Tembang Gambuh dalam Bahasa Jawa

50+ Contoh Tembang Gambuh dalam Bahasa Jawa

MLETRE.com – Tembang Gambuh adalah salah satu contoh dari 11 tembang macapat yang melukiskan perjalanan hidup manusia ketika sudah mencapai kedewasaan. Gambuh sendiri merupakan kosa kata dalam Bahasa Jawa yang artinya menyatu. Ada pula yang mengartikannya sebagai mengetahui.

Makna Tembang Gambuh

Tembang ini menggambarkan fase dimana seseorang telah banyak pengalaman dan akan memasuki kehidupan berumah tangga. Dalam tradisi Jawa, untuk mencapai suatu keseimbangan dan kebahagiaan dalam menjalani kehidupan maka diperlukan banyak pertimbangan.

Sebagai contoh saat hendak memilih pasangan hidup, maka sebaiknya kita mempertimbangkan konsep bibit, bebet, dan bobot. Tradisi Jawa masih mempertimbangkan persamaan derajat agar perjalanan rumah tangga dapat berjalan dengan baik dan memperoleh bahagiaan.

Tembang Gambuh dalam Berbagai Tema

Dalam beberapa contoh tembang gambuh dengan tema pendidikan, lingkungan, budi pekerti, dan sosial kita bisa mendapati petuah atau nasehat baik itu untuk anak muda, anak cucu atau orang lain berkat banyaknya pengalaman yang dimilikinya. 

Adapun pesan-pesan tersebut dapat kita jumpai dari contoh tembang gambuh yang telah kami rangkum dari berbagai tema.

Namun sebelumnya, alangkah lebih baik kita mengenal watak, guru lagu, guru wilangan, dan guru gatra dari tembang gambuh itu sendiri.

Watak Tembang Gambuh: Ramah Tamah dan Persahabatan

  • Guru Gatra Tembang Gambuh: 5
  • Guru Wilangan Tembang Gambuh: 7, 10, 12, 8, 8
  • Guru Lagu Tembang Gambuh: U, U, I, U, O

Contoh Tembang Gambuh dalam Berbagai Tema

Tembang Gambuh Buatan Sendiri

Ngaran mudha puniku

Unggah-ungguh dhateng tiyang sepuh

Rinten dalu datan kendhat nggen marsudi

Utami ngelmu puniku

Linambaran ing waspaos


Akeh kang samya matur

Wong kang jujur jare malah kojur

Kadhang nyata ing jaman globalisasi

Dhandhang kawastanan kuntul

Kang kuntul jarene blekok


Ana maneh kang matur

Wong kang sabar cabar kang ginayuh

Kalah dhisik kalah mburog antuk sithik

Kasep nyrondhol nora ngandhut

Mbuh resiko waton klakon


Rebutan tuwuh subur

Kalungguhan kang terus den bujung

Batal haram mbuh ra weruh tan ginubris

Waton kacckel butuhku

Tan ngurus urusaning wong


Niku pakartinipun

Tumrap janma kang imane luntur

Nunjang palang nuruti krenteg ing ati

Ilang rasa jiguh kewuh

Nggayuh karepe mrih klakon

Tembang Gambuh Tema Budi Pekerti

Tindak-tanduk puniku,

nyata bener utusaning kalbu,

urip tentrem linambaran ati suci,

Adoh saka sarusiku,

lair batin sapatemon.


Becik lamun ginayuh,

urip tata kebak unggah-ungguh,

rina-wengi kautaman denpepundhi,

nora duwe rasa mutung

tresna asih andhap asor.


Ruruhira tinuntun,

nadyan sira maksih magang laku,

ulat manis katindakna saben wanci,

apa wae kang dinulu,

ingkang luhur dudu asor.


Tutur kang wus lumuntur,

tumindaka laku temen jujur,

aywa nganti gawe gelaning sasami,

becik suka luru ilmu,

sari-sarining dumados.


Ginelunga ing laku,

sirik lamun akarya panyendhu,

jroning srawung sinarawung bener becik,

sanyatane tan tumpangsuh,

waspaos kang sarta bobot.


Caket mring mitra karuh,

mekrok kadi sekar arumndalu,

petang jangkep tan ana kang cicir,

ingesuh tangguh lan puguh

datan dheprok ing lelakon.

Tembang Gambuh Tema Pendidikan

Kakang gambuh yen purun

Aku nyuwun urun-urunipun

wurukana ajar maca lawan nulis

Dimen aku bisa maju

Ora pijer plonga-plongo


Yen tansah buta huruf

Aku ora bisa ngerti rembug

Apa jane koran mlebu desa kuwi

Dadi uwong kok le cubluk

Lir kodhok kurungan bathok


Kepengin maca kidung

Ngidungake bocah arep turu

Ana koran isine kok sajak wasis

Kaya sing kok waca seru

Aku seneng lamun enjoh


Pak dukuh uga tau

Dadi guru aparing sesuluh

Apa-apa jare kena dicatheti

Wiwit iku aku bingung

Kapiadreng emoh bodho


Saiki pancen perlu

Uwong wadon kudu ngudi elmu

Ora kaya wong wadon dhek jaman wingi

Akeh kang tansah pun kurung

Aneng pawon nguleg lombok

Tembang Gambuh Tema Lingkungan

Yen teka mangsa tandur

Mbakyu-mbakyu tani podho rukun

Rame-rame menyang sabin nyekel winih

Neng ler-leran banjur nyemplung

Ora wedi karo blethok


Wiwite umun-umun

Nganti tekan wis meh wayah surup

Nanging iku linakonan kanthi tliti

Mrih gampang anggone matun

Kudu lempeng ora bengkong


Pak tani nggowo kenur

Kanggo ngentheng manut marang ukur

Mbakyu tani jejer-jejer pating jrengking

Iki pancen wajibipun

Sedulur-sedulur wadon


Mangkono critanipun

Ganti-gantu sabulak wis kemput

Yen sinawang amba nganti kethip-kethip

Katon iju riyu-riyu

Desane katon yen adoh


Ing kono papanipun

Kanggo ajang rejeki kang thukul

Murakabi mring sedulur sanagari

Papan Dewi Sri Tumurun

Paring tedha marang uwong


Wis tiba mangsa labuh

Wis wayahe padha muwur jagung

Kanggo jagan sadurunge panen pari

Prayogane uga nandur

Mbayung bayem, lombok terong

Tembang Gambuh Tema Kekancan

Warna-warna ping iku

Abang enom sinebut kancaku

Warna karemenane pra rumaja putri

Mligi nggo sing lagi gandrung

Gandrung kasmaran mring jodho


Warna ijo puniku

Lir warni tanem lagya gumadhung

Sarta geghodongan ing sadhengah wukir

Ngresepake ing pandulu

Tumraping sedaya mawon


Warna coklat iku

Kangge campurane kopi susu

Yen den unjuk cetha maremake

Atiku tuwin atimu

Awak sehat ora nglokro

Tembang Gambuh Tema Agama / Ketuhanan

Wayah sonten meh surup

Tengara maghrib kapireng bedhug

Enggal-enggall pradandosan lan sesuci

Nuju masjid sholat fardhu

Yen jamaah langkung afdol


Lamun sholat wus rampung

Sampun kesesa tumuli kondur

Umbul donga, dzikir lan wiridan ugi

Sunnah bakda sholat fardhu

Den tindakna aywa lowong


NDedonga iku perlu,

ngrumangsani yen manungsa iku,

kabeh kagungane Ingkang Maha Widi,

sabar nrima lan nyebut,

ora kena srota-sroto.

Tembang Gambuh Tema Sosial

Ingkang perlu cinatur,

tembang gambuh kang maweh sesuluh,

najan amung sembur-sembur adas nanging,

luwung kena kanggo sangu,

aneng urip dadi conto.


Yen ati lagi bingung,

petanana sakehe tingkahmu,

kang kapungkur kudu enggal den beresi,

aja nandho urusanmu,

awit iku bisa ngendhog.


Sing kudu disinau,

kang baku kadewasan dhirimu,

marga sira iku padha karo uwit,

ora pijer miyur-miyur,

ngadeg jejeg kudu bakoh.


Yen sira grasa-grusu,

sakehing tindak mesthi gampang kleru,

mangka jeneng kleru iku mbebayani,

tumrap urip bisa kojur,

ora wurung dadi repot.


Pitadosa kalamun,

urip iki gampang yen dietung,

kanthi nalar sebab kabeh iku yekti,

ditandangi bisa rampung,

yen awak tan gampang nglokro.

Tembang Gambuh Nasehat Untuk Anak

Wajib sak lajengipun

Tumrap bapa tuwin biyungipun

Mulang wuruk unggah-ungguh tata krami

Tan cukup amung amuwus

Tuladha becik tan towong


Pamong prayoginipun

Tindak-tanduk sarta tuturipun

Yen busana lan dhahar sopan mantesi

A ninggal laku kang saru

Ywa mung anut grubyug ing wong


Ala becik puniku

Tumrap lare saka bapa biyung

Jroning srawung kang kulina den lampahi

Becik mangga dipun emut

Jroning srawung ngatos-atos


Lamun tuture saru

Nora becik yen samya diguyu

Dadya bombong tuture trus wola wali

Prayoga alon kasendhu

Mrih lare nora kajlomprong


Nyendhu lare puniku

Nganggo tembung kang becik kaprungu

Lamun ala njalari runtik ing ati

Lare suka tiru-tiru

Yen tinulat dadya awon

Tembang Gambuh Tema Ekonomi

Mrih aja pijer mumbul

Kabeh sesanggan jrone uripmu

Butuhira den titi angati-ati

Aja kongsi waton antuk

Utang banjur gampang tledor


Utang-utangan iku

Pakulinan kang banger saben ari

Tansah goreh rasanipun

Marakake awak loyo


Upamane kebacut

Sing diarah aja ngganti imbuh

Tan wurung ingkang nyaur sira pribadi

Iya lamun sira iku

Isih waras tan ketanggor


Lamun pesthi pinundhut

Yuswanira wis wanci dipuput

Mati iku ora teges anglunasi

Utang nalika uripmu

Kang dadi gawan sing abot


Wiwir iki wis kudu

Karo utang tansah nganggep mungsuh

Awit iku nguripi bangsa rentenir

Uripe padha den emut

Konomi jan nganti bobrok

Tembang Gambuh Tema Pertanian

Nalika umur pantun

Sampun cekap lan sami tumungkul

Wayahipun kadang tani panen sami

Bebarengan guyub rukun

Ngarit pantun nuli nggepyok


Saweneh ingkang buruh

kanthi sengkut ngarit nggepyok pantun

Lamun rosa kathah opahira mesthi

Sampun sok kulino ngurup

Kajaba yen nggawe bawon


Gabah kabekta wangsul

Tinimbang kanthi timbangan bandhul

Kangge bawon sapraenem pinisah riyin

Dados pasrah sisanipun

Ingkang nggaeap sapretelon


Pangupakaranipun

Kepepe nalika boten mendhung

Kalih dinten tiyang dinten sampun garing

Kasimpen mblebet ing lumbung

Raos ayem gadhah tandhon

Itulah beberapa contoh tembang macapat gambuh dalam berbagai tema. Semoga artikel ini bermanfaat bagi kamu.

Berkomentarlah dengan Bijak dan Sopan!